Sản phẩm nông nghiệp an toàn - trăn trở của người dân xóm Chãng
Chúng tôi trở lại xóm Chãng xã Phúc Thuận trong một buổi chiều mùa thu khi những cơn gió heo may thổi nhẹ trên cánh đồng lúa trĩu bông đang ngả màu vàng báo hiệu một vụ mùa bội thu. Xa xa là những ngọn đồi cây keo xanh thẫm bao bọc lấy cánh đồng lúa màu vàng đã tạo lên một bức tranh tuyệt đẹp của tạo hóa ban tặng cho người dân xóm Chãng. Với bước chân cuốn hút vì cảnh đẹp, tôi đã lạc vào một quang cảnh tuyệt vời khác bởi những trái ổi to tròn, căng mọng đang đong đưa trước gió, gần đó là những cây bưởi Diễn đang cho những trái non đầu mùa. Mải mê nhìn những cánh bướm đang dập dờn trên những rặng hoa muôn màu sắc, trải dài trên con đường dẫn vào một khu vườn là một dàn mướp trổ hoa vàng trên bờ ao, dưới ao những chú cá chép đang thi nhau đớp những miếng thức ăn còn xót lại trên mặt nước. Bỗng nhiên tiếng “quạc quạc” thi nhau cất lên từ một góc vườn, những chú vịt chắc nịch, khỏe mạnh đang đuổi theo những phần thức ăn đang được thả xuống bởi một người đàn ông đã trung tuổi, người dong dỏng cao với đôi mắt có phần suy tư nhưng nụ cười phấn khởi luôn thường trực trên khuôn mặt, đó là bác Nguyễn Văn Huấn – người mạnh dạn đi đầu trong việc làm sản phẩm sạch tại xóm Chãng, xã Phúc Thuận, thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
Bác Nguyễn Văn Huấn trong buổi chia sẻ kinh nghiệm thực hiện mô hình
Sau khi xong công việc, bác Huấn cùng ngồi lại với chúng tôi để thưởng thức ấm trà mới bác vừa sao hôm trước. Nâng chén trà lên đã thấy mùi thơm hương cốm của trà, vị chan chát ban đầu và vị ngọt về sau của những ngụm nước trà. Tôi chia sẻ cảm nhận của bản thân về chén trà vừa thưởng thức, với vẻ tự hào và phấn khởi, bác Huấn nói rằng – đấy mới chính là hương vị của loại trà ngon cháu ạ, rồi bác trầm ngâm, suy tư như đang nhớ lại hồi ức thủa ban đầu với giọng thủ thỉ bác bắt đầu kể chuyện. Hồi đó khi mà những chén trà còn chưa đạt chất lượng, thương lái còn ép giá mà thấy cực khổ, giá bán lại thấp. Ngày đó bác rất trăn trở khi thấy tình trạng thực phẩm bẩn đang lan tràn trên thị trường, nhiều trường hợp sản xuất bẩn được đưa lên đài báo tivi, rồi như rau, củ, quả ăn hàng ngày mà cũng lạm dụng thuốc hóa học, những bệnh tật, ung thư ngày càng xuất hiện nhiều một phần cũng do ảnh hưởng từ các loại thực phẩm không an toàn. Với những đau đáu trong lòng, với bản lĩnh của một người lính cụ Hồ, bác mong muốn tìm ra được con đường để góp phần cải thiện chất lượng các sản phẩm nông nghiệp đảm bảo chất lượng và an toàn tại địa phương, cuối cùng là hướng tới mang lại sản phẩm sạch cho người dân Việt Nam.
Với khát khao mang lại sản phẩm an toàn cho người dân, bác Huấn đã tự mày mò tìm hiểu các loại mô hình nông nghiệp sạch, nông nghiệp an toàn trên mạng như trồng bưởi Diễn, nuôi cá, nuôi lươn, trồng nhãn, trồng ổi, canh tác chè… Khi đó bác tự mình áp dụng các loại hình để biết được mô hình nào tối ưu và hiệu quả giúp bác tận dụng được điều kiện tự nhiên hiện có và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Nhớ hồi trước bác áp dụng mô hình nuôi lươn, một mình phải lặn lội sớm khuya đi bẫy những con lươn ngoài cánh đồng về để làm giống, nhiều hôm mải mê tìm mà tới 1 giờ đêm mới về, vợ con ở nhà thấy vậy mà thương – “chẳng biết có lên cơm cháo gì không mà thấy toàn hành hạ bản thân cho tội”. Bác bảo, nuôi lươn này cũng vất vả lắm cháu à, chăm như chăm con mọn đấy! Mỗi ngày phải thăm và kiểm tra xem nước có đảm bảo nồng độ PH hay không? Lươn có bị bệnh gì không? Đặc biệt là lúc lươn đẻ trứng và nở con, khi đó mình phải theo dõi thường xuyên để vớt, lọc các quả trứng ung, cho các con lươn nhỏ sang một nơi rồi cung cấp thức ăn cho lươn con. Ban đầu gặp rất nhiều khó khăn trong việc tìm thức ăn cho lươn chứ không được như bây giờ.
Bác Nguyễn Văn Huấn theo dõi giai đoạn lươn con nở
Khu nuôi lươn không bùn của nhà bác Huấn
Đang lúc trăn trở tìm cách tiết kiệm tiền thức ăn cho vật nuôi như lươn, cá, vịt thì may mắn được tiếp cận với dự án “Củng cố Quản lý cộng đồng nhằm phát triển nông thôn bền vững” do Tổ chức Misereor và Tổ chức Bánh Mỳ Cho Thế Giới (BfdW) của CHLB Đức tài trợ. Các hoạt động của dự án rất là hợp với lòng dân đấy cháu à. Bác được bà con tin tưởng bầu vào làm thành viên nhóm nòng cốt của xóm Chãng, nhờ tham gia các hoạt động của dự án mà bác được học hỏi nhiều kiến thức về quản lý cộng đồng, các kỹ năng cũng như phương pháp. Nhờ đó mà bác đã có được những cách làm việc mới, đặc biệt là mảng nông nghiệp đã giúp bác giải quyết được bài toán tìm nguồn thức ăn cho sản phẩm. Được học hỏi từ các mô hình nông nghiệp khép kín sử dụng giun quế làm nguồn thức ăn trong chăn nuôi, những kinh nghiệm từ các nơi bác được dự án cho đi thăm quan như trang trại nuôi giun ở trên Phú Thọ, Nam Định cũng như phương pháp phối trộn thức ăn được dự án tập huấn cho bà con đã giúp cho bác giảm được giá thành thức ăn cho vật nuôi xuống còn 7000 VNĐ/1kg thức ăn, tiết kiệm được khoảng 5000VNĐ/1kg. Đây là cái đáng quý giúp người dân giảm được giá thành sản phẩm đấy cháu. Không những giảm giá thành sản phẩm mà bác còn tận dụng được các phụ phẩm nông nghiệp để quay vòng trong mô hình nuôi giun như phân trâu bò cho giun ăn sẽ cho ta mùn giun, mà mùn giun bón cho cây chè thì hơn hẳn các loại phân hóa học. Cây chè nhờ đó mà cho chất lượng tốt, hương vị mới thơm ngon như chén chè cháu vừa uống đó. Mùn giun cũng làm cho đất màu mỡ hơn chứ không bị bạc màu như bón phân hóa học.
Thị trường lươn bác thường bán cho các nhà hàng, khi nguồn thức ăn được giải quyết, chất lượng sản phẩm được khách hàng đánh giá cao nên số lượng đơn hàng ngày càng nhiều, bác đã vận động, chia sẻ kinh nghiệm cho những hộ trong xóm để cùng áp dụng mô hình để có sản phẩm nông nghiệp sạch. Với sự hỗ trợ 4 triệu VNĐ của dự án các hộ đã cùng nhau huy động thêm nguồn vốn để chủ động được nguồn nước cung cấp cho lươn mỗi ngày. Hiện nay với diện tích 300m2 nuôi lươn cho năng suất 150kg lươn trong đó 100kg là lươn thương phẩm cho giá bán 180,000VNĐ/1kg. Hiện nay mô hình được nhiều người trong và ngoài tỉnh biết tới và thăm quan như Nghệ An, Thanh Hóa, Hưng Yên, Bắc Giang, Phú Thọ… Kế hoạch của bác sắp tới sẽ xây dựng thương hiệu cho con lươn.
Bên cạnh việc sử dụng giun quế làm thức ăn cho lươn, với diện tích 30m2 nuôi giun quế đã giúp bác cung cấp cho đàn gà, vịt và cá bằng cách sử dụng cám gạo, ngô, đậu tương để phối trộn thành thức ăn giúp giảm giá thành sản phẩm và đảm bảo chất lượng an toàn cho người tiêu dùng. Ngoài ra với 1,5 ha đất đồi bác đã mạnh dạn trồng nhãn, bưởi, ổi Đài Loan trong đó nhãn trồng theo quy trình VietGap giúp tăng giá bán lên 30.000 VNĐ/1kg tăng 10.000 VNĐ so với trước khi thực hiện mô hình. Tận dụng các mùn giun để bón cho cây bưởi, chè, ổi đã giúp cho chất lượng ổi thơm, ngon, giòn. Mỗi lứa ổi cho thu hoạch 3 tạ với giá bán 20.000VNĐ/1kg, do được khách hàng tin tưởng nên bác không phải mang ra chợ bán vì mọi người tới tận nơi lấy hàng mà không đủ để cung cấp.
Hồi đó bác làm sản phẩm chưa được nhiều người biết đến cũng khó khăn trong việc tìm đầu ra. Nhờ có chất lượng sản phẩm đảm bảo nên nhiều người biết tới, giá cũng tăng hơn ngày xưa. Với những sản phẩm hiện nay, mô hình của bác cho thu nhập khoảng 300 triệu VNĐ/1 năm. Bên cạnh đó trong các vụ thu hoạch bác còn giúp đỡ được 3-5 lao động địa phương có thu nhập từ 3-4 triệu VNĐ/người/tháng.
Nhờ vào sự khao khát mang tới sản phẩm an toàn cho người dân trong và ngoài xã Phúc Thuận, bác Huấn đã mạnh dạn đi tiên phong trong việc làm sản phẩm an toàn, mặc dù trong quá trình thực hiện gặp nhiều khó khăn nhưng với bản lĩnh của người lính cụ Hồ bác đã vươn lên để giúp cuộc sống gia đình trở lên khấm khá hơn trước, đồng thời giúp đỡ được một số hộ khó khăn trong xóm có thêm thu nhập. Với kế hoạch nhân rộng cách làm cho người dân trong xã, bác mong muốn sắp tới sẽ có một hợp tác xã sản phẩm sạch an toàn của xã được thành lập giúp đưa sản phẩm sạch, an toàn tới mọi người dân Việt Nam.
Chia sẻ tại một buổi tổng kết, bác Huấn bày tỏ: “…Diện tích đất đai rộng lớn là một lợi thế, nhưng quan trọng là phải biết đưa cây, con gì vào nuôi trồng cho phù hợp với đồng đất quê hương. Ngoài ra thì việc tìm hiểu thị trường cũng rất quan trọng, bởi khi nắm bắt được nhu cầu của thị trường thì việc sản xuất mới mang lại hiệu quả bền vững. Không chỉ đến bây giờ, mà từ lâu tôi cũng đã nhận thấy và xác định rằng mô hình canh tác muốn phát triển lâu dài và sản phẩm được thị trường đón nhận thì chỉ có thể đi theo con đường Nông nghiệp sạch, an toàn, và có vẻ như hiện nay tôi đang đi đúng hướng…”
Mô hình của bác được người dân trong xã biết tới, ông Ôn Văn Huân – Chủ tịch UBND xã Phúc Thuận tự hào chia sẻ: “…Là địa phương có lợi thế về đồi rừng, do vậy những năm gần đây xã Phúc Thuận có nhiều mô hình kinh tế mang lại hiệu quả cao, tuy nhiên điển hình thì phải kể đến gia đình ông Nguyễn Văn Huấn. Với sự năng động, nhạy bén của mình, từ một hộ gia đình khó khăn của xã, ông đã vươn lên làm giàu từ mô hình canh tác nông nghiệp an toàn, bền vững. Thực tế cũng cho thấy, mô hình kinh tế của gia đình ông Huấn đang là hướng đi hiệu quả, thiết thực, rất đáng cho người dân trong xã học hỏi, nhân rộng để có thể nâng cao thu nhập, cải thiện điều kiện kinh tế gia đình”./.
Phúc Thuận, tháng 9 năm 2019
Vũ Hải và Danh Hướng – Cán bộ dự án DWC