Phương pháp tạo nên sự khác biệt
Xóm Bún 2, xã Phấn Mễ, huyện Phú Lương là xóm thực hiện Quỹ sáng kiến của dự án Thúc đẩy Quản lý cộng đồng tại Việt Nam – giai đoạn 2 (PCM 2). Xóm Bún 2 có 4 dân tộc anh em cùng chung sống là Kinh, Tày, Nùng, Sán Chí với 116 hộ dân, trong đó có 11 hộ nghèo và thiệt thòi.
Được tham gia thực hiện Quỹ sáng kiến, cùng với sự hỗ trợ của cán bộ dự án, xóm Bún 2 đã tổ chức họp lựa chọn ưu tiên, 10 vấn đề khó khăn đã được người dân đưa ra. Nhận thấy nguồn lực có hạn, cùng lúc không thể giải quyết tất cả các vấn đề khó khăn, người dân lại tiếp tục lựa chọn ra 2 vấn đề được coi là cấp bách nhất cần giải quyết trước tiên, đó là xây dựng mương cánh đồng Ba Giăng và mương Vành Chéo.
Ba Giăng và Vành Chéo là hai đoạn mương tưới tiêu chính phục vụ sản xuất cho hơn 83 mẫu ruộng của người dân xóm Bún 2, nhưng lại là mương đất, thường xuyên bị sạt lở, không thể tháo nước hoặc nếu có nước thì cũng bị thất thoát gần hết. Để có được nước tưới cho ruộng đồng, người dân phải mất nhiều công sức và tiền của để múc đất khơi mương mỗi khi cần sử dụng. Không có nước, đồng nghĩa với mất mùa và thiếu đói. Nhân dân xóm Bún 2 quyết tâm xây dựng hai tiểu dự án mương tưới tiêu này. Tiểu dự án được phê duyệt, chỉ sau một thời gian ngắn 2 con mương dài 233m xây bằng gạch đỏ, đổ bê tông đáy và có nắp đậy đã hoàn thành. Hai con mương có tổng kinh phí lên tới 131.130.000 đồng, trong đó Quỹ sáng kiến hỗ trợ 46.654.000 đồng, còn lại 84.476.000 đồng là do người dân đóng góp bằng tiền mặt và công lao động (chiếm 64% tổng tiểu dự án). Tuy chỉ được hỗ trợ số tiền nhỏ nhưng Bún 2 lại đạt được thành quả lớn, 233m mương sẵn sàng đón nước tưới tiêu cho hơn 83 mẫu ruộng bất cứ lúc nào.
Thi công mương Vành Chéo
Người dân xóm Bún 2 rất tâm đắc với cách làm của dự án, họ nhận ra rằng: Bằng cách lựa chọn ưu tiên, tính toán trước phương án giải quyết khó khăn, tự lập kế hoạch giải quyết bằng chính công sức và phù hợp với nguồn lực thực tế của mình thì bất kể là vấn đề gì, khó khăn đến đâu nếu đó là nguyện vọng của dân thì đều có thể giải quyết nhanh gọn và kịp thời.
Bà con kể lại rằng năm 2005-2006, cũng chính đoạn mương này được Nhà nước hỗ trợ 70%, nhân dân đóng góp 30%, nhưng sau khi khảo sát thiết kế, lập dự toán thì phần đối ứng của người dân tính ra 380.000 đồng mỗi sào, những hộ có nhiều ruộng thì tiền đối ứng lên tới 3 triệu đến 4 triệu đồng nên công trình không thể thực hiện được do dân không đủ khả năng đối ứng.
Mương Ba Giăng hoàn thiện
Mương Vành Chéo hoàn thiện
Cùng là xây dựng một con mương, nhưng cách làm khác nhau thì hiệu quả cũng khác nhau. Với cách làm của dự án, người dân đã cùng nhau thiết kế và dự toán kinh phí cho công trình, dự trù đối ứng của mỗi sào ruộng. Nếu chi phí vượt quá khả năng thì có thể tìm phương án thay thế hoặc lựa chọn đoạn xung yếu nhất để làm trước. Đối với mương Ba Giăng, Vành Chéo cũng vậy, sau khi tính toán cân nhắc, mỗi sào ruộng (1 sào Bắc Bộ = 360m2) đóng 100.000 đồng thì người dân hoàn toàn nhất trí. Chị Trần Thị Tuyết Mai - NCĐ mương Vành Chéo nói rằng: “nếu trước đây cũng biết làm theo phương pháp này thì có lẽ đã xong toàn bộ mương rồi”. Không những thế, mương Ba Giăng, Vành Chéo còn có quy chế sử dụng và bảo quản rõ ràng, ai ai cũng có ý thức giữ gìn hơn, bởi họ biết rằng đây chính là công sức là tiền của do chính họ làm ra.
Chị Trần Thị Tuyết Mai – nhóm cộng đồng chia sẻ thêm: “…Khi đội thợ xây tính toán số nguyên vật liệu xây mương, các anh nói chỉ hết 9.000 gạch, tôi cứ băn khoăn mãi, tại sao cả đoạn mương dài như vậy mà chỉ hết 9.000 gạch. Về nhà, tôi lấy gạch vào xếp thành đoạn 1 mét rồi nhân với số mét mương dự tính, quả nhiên là con số 9.000 viên không đủ để xây dựng cả công trình mương. Hôm sau tôi có phản ánh lại với các anh thợ xây như vậy, sau một hồi tính toán đo đạc lại, các anh mới nhận ra, số gạch ấy chỉ mới là tính toán cho một bên thành mương… Đừng nói phụ nữ chúng tôi không biết gì nhé, khi được hướng dẫn chúng tôi cũng có thể làm mọi việc không thua kém gì nam giới…”. Tưởng rằng phụ nữ không am hiểu về kỹ thuật nay cũng tham gia và phát huy được hết khả năng tiềm tàng của mình, không hề thua kém cánh nam giới. Thế mới biết khi dân được bàn bạc và tự quyết thì sẽ thực hiện được những công trình không chỉ rẻ mà còn chất lượng.
Thành công của công trình mương tưới xóm Bún 2 như là bàn đạp thúc đẩy người dân Bún 2 tự tin áp dụng Quản lý cộng đồng giải quyết các công việc khác của xóm để làm cho cuộc sống ngày càng tốt hơn .