Phát huy nội lực cộng đồng bằng việc áp dụng Quản lý cộng đồng
Câu chuyện xóm Khe Vàng 3, xã Phú Đô, Phú Lương, Thái Nguyên
Khe Vàng 3 là một trong những xóm có kinh tế khó khăn của xã Phú Đô, huyện Phú Lương - Thái Nguyên. Xóm có 74 hộ, 306 nhân khẩu, trong đó có 147 nữ, dân tộc Sán Chí chiếm 73% tại xóm có 18 hộ nghèo, chiếm 25.8%. Đây cũng là một trong những lý do để xóm được bình bầu là 1 trong 3 xóm được dự án “Thúc đẩy Quản lý Cộng đồng tại Việt Nam giai đoạn 2 (PCM 2)”, do Cơ quan Hợp tác và Phát triển Thụy Sỹ (SDC) tài trợ, bắt đầu triển khai tại xã Phú Đô vào tháng 5/2013.
Được dự án nâng cao năng lực và hỗ trợ kinh phí để thực hành Quản lý cộng đồng (QLCĐ) qua việc thực hiện 2 TDA: "Thúc đẩy phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao" và "Cải thiện điều kiện đi lại cho người dân qua làm đường bê tông nhánh ông Quế", đã góp phần cải thiện điều kiện đi lại; thúc đẩy hoạt động hội họp, văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao... rõ rệt cho người dân. Bản thân người dân cũng nhận thức rõ rằng, với cách làm của quản lý cộng đồng, người dân là chủ thể, có vai trò quyết định trong thực hiện tiểu dự án, biểu hiện rõ nhất là tiểu dự án làm đường bê tông, người dân có thể đổ rộng 1m, dày 0.1m mà không phải làm chuẩn theo chương trình Nông thôn mới, bắt buộc phải rộng 3m và dày 0.16m vừa phù hợp với nguồn lực hiện tại trong dân, vừa giải quyết được hết khó khăn về đi lại của người dân trên đoạn đường đó cũng là điều kiện để xóm có được hai công trình với chi phí tiết kiệm, hiệu quả và mang tính bền vững cao, đồng thời thông qua đó, năng lực của người dân cũng được nâng cao.
Khi dự án PCM 2 tổ chức bình xét quỹ thưởng với sự tham gia của đại diện tất cả các xóm tham gia dự án năm 2013 của xã Phú Đô và xã Tức Tranh, xóm được các bên tham gia bình xét ở mức thưởng 30 triệu đồng. Ngay sau đó, xóm lần lượt triển khai các bước của quản lý cộng đồng và áp dụng các kỹ năng, phương pháp của dự án vào thực hiện nguồn Quỹ thưởng này.
Trong cuộc họp dân lựa chọn ưu tiên, người dân đã cùng nhau rà soát, sàng lọc các vấn đề khó khăn đã đưa ra trong cuộc họp lựa chọn ưu tiên của Quỹ quản lý cộng đồng, đồng thời thảo luận, bổ sung thêm các vấn đề khó khăn mới. Tổng cộng có 14 vấn đề khó khăn được xác định như nhà văn hóa chưa có trần, chưa được lát nền; chưa có cống rãnh thoát nước thải; chưa có nơi tập kết rác thải; thiếu nước sinh hoạt; đường từ nhà ông Ngự đến nhà bà Trai đi lại khó khăn; đường từ nhà anh Quế đến nhà anh Triệu đi lại khó khăn... sau đó, người dân đã chấm điểm bằng hình thức bỏ phiếu để xác định ra vấn đề khó khăn cần giải quyết trước mắt. Kết quả, đoạn đường đi lại khó khăn từ nhà ông Ngự đến nhà bà Trai được điểm cao nhất. Đoạn đường này dài 300m, có 16 hộ, trong đó có 05 hộ nghèo/thiệt thòi trực tiếp sinh sống và canh tác lúa, chè tại đây. Việc bầu các thành viên “Nhóm cộng đồng” cũng diễn ra nhanh chóng mà không kéo dài như trước do người dân đã thấy được giá trị và lợi ích của dự án, đặc biệt người dân cũng bầu anh Nguyễn Văn Quế, một thành viên trong “Nhóm cộng đồng” thực hiện tiểu dự án làm đường của Quỹ quản lý cộng đồng tham gia với vai trò Phó nhóm để chia sẻ những kinh nghiệm thực tế của nhóm đã làm trong các bước tiếp theo.
Con đường xóm Khe Vàng 3 sau những ngày mưa
Nhờ vậy, việc lập kế hoạch tiểu dự án cũng được diễn ra nhanh chóng và hiệu quả. Sau nhiều cuộc họp, “Nhóm cộng đồng” đã quyết định sẽ chỉ đổ rộng là 1m, dày 0.1m để giải quyết được toàn bộ khó khăn của đoạn đường 300m, đảm bảo cho việc đi lại bằng xe đạp, xe máy và xe cải tiến trong quá trình sản xuất chè, lúa, đồng thời sẽ rải đất 2 bên lề đường để vẫn đảm bảo cho xe ô tô đi lại mà không ảnh hưởng đến đường. Trong buổi thẩm định 100% số người tham dự đã nhất trí thông qua tiểu dự án thì người dân cũng thảo luận thống nhất việc tổ chức thi công, huy động đối ứng tại xóm sẽ lấy từ quỹ xây dựng cơ sở hạ tầng của xóm là 2 triệu để hỗ trợ thêm cho nhóm và toàn bộ các hộ không được hưởng lợi trực tiếp sẽ tham gia đóng góp ngày công cùng nhóm và sau này nếu có làm các đoạn đường tiếp thu thì việc hỗ trợ, huy động ngày công cũng được thực hiện tương tự.
Người dân góp công thực hiện con đường
Ngay khi dự án cấp kinh phí thực hiện “Nhóm cộng đồng” đã bắt tay ngay vào việc thi công công trình với tinh thần tham gia tích cực, có trách nhiệm cao của toàn thể người dân, chỉ trong 1 tuần lễ từ ngày 16 - 23/5/2014, toàn bộ con đường 300m đã hoàn thành trong niềm vui hân hoan của toàn thể người dân, đặc biệt là 16 hộ được hưởng lợi trực tiếp. Bà Nguyễn Thị Dần, thành viên “Nhóm cộng đồng” hớn hở: "Chúng tôi đã phải chịu khổ vì con đường này không biết bao nhiêu năm nay rồi, đặc biệt là những ngày trời mưa gió, nhưng kể từ bây giờ thì sướng rồi, chúng tôi có thể đi lại, làm đồng một cách dễ dàng mà không phải lo lắng gì nữa". Nhưng ý nghĩa của dự án không chỉ dừng lại ở đó, mà qua thực hiện tiểu dự án còn giúp nâng cao năng lực cho người dân, phát huy được nội lực cộng đồng và giúp người dân có được một công trình rẻ tiền, chất lượng, bền vững: "Bản thân tôi đã gần 40 chục năm nay không cầm bút rồi, nhưng tham gia dự án PCM 2, tôi lại có thể viết dự án, rồi biết cách hoàn thiện thủ tục thanh toán sao cho khoa học để đảm bảo công khai, minh bạch và người dân không có ai thắc mắc gì và cả việc tổ chức thi công nữa, chúng tôi biết cách tổ chức họp bàn một cách công khai, dân chú giúp phát huy tối đa nguồn lực trong dân, rồi biết cách phân công công việc để ai cũng được tham gia và có trách nhiệm cao nhất với công việc chung và do dân chúng tôi tự làm cho mình nên chắc chắn là đường sẽ tốt rồi. Đó chính là cái hay của phương pháp quản lý cộng đồng trong dự án này mà tôi thấy rất tâm đắc" (Ông Nguyễn Văn Căn, trưởng NCĐ thực hiện TDA chia sẻ)
Con đường 300m rộng 1m của người dân xóm Khe Vàng 3 sau khi hoàn thành
Ghi chép của Cán bộ dự án nhóm công tác số 2